معرفی جامع پمپ کلاچ کامیون و انواع آن

در این مقاله به معرفی جامع پمپ کلاچ کامیون پرداخته و با نحوه عملکرد پمپ کلاچ ماشین سنگین، ساختار پمپ، انواع پمپ کلاچ و علائم خرابی پمپ کلاچ کامیون آشنا می‌شویم. 

معرفی سیستم کلاچ کامیون

سیستم کلاچ در کامیون‌ها و خودروهای سنگین نقش بسیار مهمی را در انتقال قدرت از موتور به جعبه دنده یا گیربکس بر عهده دارد.

اصلی‌ترین اجزای سیستم کلاچ کامیون عبارتند از پمپ کلاچ بالا، پمپ کلاچ پایین، مخزن روغن و سیستم فشارسنج که با همکاری و هماهنگی هم فشار لازم را برای عملکرد کلاچ فراهم می‌کنند.

وظیفه پمپ کلاچ کامیون فعال کردن مکانیزم قطع و وصل کلاچ یا به عبارت دیگر ایجاد فشار لازم برای تعویض دنده است. این فشار از طریق یک پمپ هیدرولیکی (کلاچ بالا یا مستر سیلندر) و یک پمپ هیدرولیک-پنوماتیک (کلاچ پایین یا سروو) فراهم می‌شود. 

در خودروهای سنگین مانند کامیون‌ها و اتوبوس‌ها، فشردن پدال کلاچ به دلیل سایز بزرگ دیسک و صفحه کلاچ، نیاز به نیروی زیادی دارد. سروو کلاچ (Clutch Servo) یک سیستم کمکی است که با استفاده از فشار هوا یا خلأ، نیروی لازم برای عمل کردن کلاچ را کاهش می‌دهد و رانندگی را آسان‌تر می‌کند 

سروو کلاچ معمولاً بین پدال کلاچ و مستر سیلندر نصب می‌شود و با استفاده از فشار هوا (در کامیون‌های مجهز به سیستم پنوماتیک) یا خلأ موتور (در برخی خودروهای سبک) نیروی وارد شده توسط راننده را تقویت می‌کند.

نحوه عملکرد پمپ کلاچ کامیون

سیستم کلاچ از سه بخش اصلی تشکیل شده است.

۱- پدال کلاچ (Clutch Pedal)

۲- پمپ اصلی کلاچ (مستر سیلندر) (Clutch Master Cylinder)

۳- پمپ کلاچ (سروو سیلندر) (Clutch Servo)

عملکرد کلاچ به این صورت است که با فشردن پدال کلاچ، روغن هیدرولیک از پمپ اصلی کلاچ به سمت اسلیو سیلندر منتقل می‌شود.

با فشار روغن، پیستون داخل پمپ کلاچ حرکت می‌کند و این حرکت پیستون به دوشاخه کلاچ (Release Fork) نیرو وارد کرده و دیسک کلاچ را از فلایویل جدا می‌کند.

در نهایت، با رها کردن پدال، فنرهای سیستم کلاچ، پیستون را به جای اول بازمی‌گردانند و روغن به مخزن اصلی بازمی‌گردد.

انواع پمپ کلاچ کامیون

به طور کلی با توجه به محل نصب و نوع عملکرد، پمپ کلاچ کامیون به دو دسته تقسیم می‌شود.

۱- پمپ کلاچ بالا کامیون

از پمپ کلاچ بالا برای انتقال سیال هیدرولیک از مخزن روغن ترمز به سیستم ترمز استفاده می‌شود. این پمپ با ایجاد فشار لازم برای انتقال سیال هیدرولیک، انرژی لازم را برای عملکرد کلاچ کامیون فراهم می‌کند. 

پمپ کلاچ بالا همان طور که از اسمش مشخص است در زیر پدال کلاچ و معمولاً در نزدیکی گیربکس نصب می‌شود تا بتواند سیال هیدرولیک را از مخزن به سیستم منتقل کرده و به طور موثر فشار لازم برای کنترل و عملکرد صحیح کلاچ را فراهم کند.
محل نصب در نقطه‌ای است که به راحتی قابل دسترس و برای انجام عملیات نگهداری و تعمیرات مناسب باشد.

۲- پمپ کلاچ پایین کامیون

پمپ کلاچ پایین نیز برای انتقال سیال هیدرولیک از مخزن سیال به سیستم ترمز استفاده می‌شود، اما وظایف و عملکرد متفاوتی نسبت به پمپ کلاچ بالا دارد. پمپ کلاچ پایین به عنوان یک پمپ فشار پایین عمل می‌کند و معمولاً برای ایجاد فشار مناسب برای کنترل و عملکرد کلاچ هیدرولیک در مدار استفاده می‌شود.
این پمپ به طور معمول با استفاده از یک سوپاپ کنترل فشار کنترل می‌شود تا فشار مناسب برای عملکرد صحیح کلاچ فراهم شود.

پمپ کلاچ پایین کامیون معمولاً در نزدیکی کلاچ خودرو و بین موتور و گیربکس نصب می‌شود تا بتواند نیروی موتور را به درستی به گیربکس منتقل کند.

از این پمپ برای انتقال قدرت و حرکت از موتور به جعبه دنده و سیستم ترمز استفاده می‌شود. این پمپ به وسیله سیال هیدرولیک کلاچ را فشرده و آن را از دنده جدا می‌کند تا فرایند تعویض دنده انجام شود.

وجود این پمپ باعث عملکرد صحیح و بهینه سیستم کلاچ و ترمز کامیون می‌شود و نقش مهمی در عملکرد و ایمنی رانندگی دارد. 

تفاوت بین پمپ کلاچ بالا و پایین

مکان نصب: پمپ کلاچ بالا در بالای مخزن سیال هیدرولیک نصب می‌شود، در حالی که پمپ کلاچ پایین در پایین مخزن سیال هیدرولیک نصب می‌شود.

مکانیسم عملکرد: پمپ کلاچ بالای کامیون یک پمپ تمام هیدرولیکی است که با فشار روغن ترمز عمل می‌کند اما پمپ کلاچ پایین کامیون یک پمپ هیدرولیکی و پنوماتیکی است که با ترکیب فشار هوای فشرده و فشار روغن عمل می‌کند.

طراحی پمپ کلاچ: پمپ کلاچ بالای کامیون طراحی بسیار ساده ای دارد و کاملا با انواع پمپ کلاچ بالای خودروهای سواری مشابه است. اما پمپ کلاچ پایین کامیون با خودروهای سواری کاملا متفاوت است و ساختار نسبتا پیچیده ای دارد.

تفاوت پمپ کلاچ پایین کامیون و سواری

علائم خرابی پمپ کلاچ کامیون

از آنجا که پمپ کلاچ قطعه‌ای بسیار حیاتی در سیستم ترمز خودروهاست باید به طور مرتب مورد توجه باشد و در صورت مشاهده هر یک از نشانه‌های زیر به سرعت توسط کارشناسان متخصص و ماهر تعمیر و یا تعویض گردد.

• سفتی یا گیر کردن پدال کلاچ
• کاهش سطح روغن هیدرولیک کلاچ
• نشت روغن از پمپ کلاچ
• به سختی جا رفتن دنده‌ها
• وجود صدای غیرعادی یا لرزش هنگام فشار دادن کلاچ

عیب‌یابی و تعمیر پمپ کلاچ

در صورت بروز هر نوع ایراد و مشاهده نشانه‌های خرابی در پمپ کلاچ می‌توان با طی کردن مراحل زیر عیب را برطرف کرد و از صحت سیستم ترمز خودرو اطمینان حاصل کرد.

۱- بررسی نشتی روغن: با چک کردن اتصالات لوله‌های هیدرولیک و بازرسی اورینگ‌ها و آب‌بندهای پیستون مشکل را رفع کرد.

۲- هواگیری سیستم کلاچ: اگر پدال کلاچ اسفنجی شده باشد، احتمال وجود هوا در سیستم هیدرولیک است. بنابراین باید مراحل زیر طی شود: نخست، مخزن روغن کلاچ را پر کنید. سپس شیر هواگیری روی پمپ کلاچ را باز کنید و از یک نفر بخواهید پدال کلاچ را چند بار فشار دهد و در مرحله آخر، شیر را ببندید.

۳- تعویض پمپ کلاچ خراب: اگر پمپ کلاچ آسیب دیده باشد، باید تعویض شود. برای تعویض پمپ باید در ابتدا روغن هیدرولیک را تخلیه کرد. سپس اتصالات لوله‌ای را باز کرده و پمپ را از دو شاخه کلاچ جدا کنید. در مرحله بعد پمپ جدید را نصب کرده و حتما هواگیری سیستم را فراموش نکنید. 

نکات مهم نگهداری از پمپ کلاچ کامیون

با توجه به این که پمپ کلاچ نقش بسیار مهمی در سیستم ترمز برعهده دارد، بنابراین رعایت نکات فنی و ایمنی جهت اطمینان از عملکرد صحیح پمپ و جلوگیری از خرابی و افزایش عمر مفید آن ضرورت دارد.

به همین منظور توجه به نکات زیر تاکید می‌گردد.

۱- استفاده از روغن هیدرولیک دارای استاندارد 

۲- بررسی و بازبینی دوره‌ای سطح روغن و نشتی‌ها

۳- تعویض به موقع اورینگ‌ها

 سخن پایانی

به عنوان سخن پایانی یادآوری می‌گردد که پمپ کلاچ کامیون نقش مهمی در ایجاد فشار لازم برای عملکرد گیربکس و افزایش ایمنی و کارایی خودرو بر عهده دارد.

همچنین نقش حیاتی در کاهش نیروی مورد نیاز برای فشردن کلاچ داشته و رانندگی را آسان‌تر می‌کند. به همین علت، خرابی آن می‌تواند باعث خستگی راننده و آسیب به سیستم کلاچ شود. بنابراین استفاده از پمپ کلاچ مناسب به جهت با دوام بودن و قابلیت تعمیر آسان این قطعه به بهبود عملکرد و ایمنی کامیون‌ها کمک می‌کند.