بررسی کامل سیستم ترمز ABS کامیون‌

در این مقاله، عملکرد سیستم ترمز ABS کامیون، مزایا، کاربردها، معایب، نکات نگهداری و تفاوت آن با سیستم‌های دیگر بررسی می‌شود.

سیستم ترمز ضد قفل (ABS) یکی از مهم‌ترین فناوری‌های ایمنی در وسایل نقلیه سنگین به‌شمار می‌رود.

 کامیون‌ها به دلیل وزن بالا، ابعاد بزرگ و سرعت زیاد در مسیرهای جاده‌ای نیازمند سیستم ترمز مطمئن و پایدار هستند.

سیستم ترمز abs کامیون با حفظ کنترل خودرو در هنگام ترمزگیری شدید، نقش مهمی در ایمنی جاده‌ای و کاهش تصادفات دارد. 

سیستم ترمز ABS چیست؟

 ABS مخفف «Anti-lock Braking System» به معنی «سیستم ترمز ضد قفل» است. وظیفه اصلی این سیستم جلوگیری از قفل شدن چرخ‌ها هنگام ترمز شدید است.

در شرایطی که راننده ناگهان ترمز می‌گیرد اگر چرخ‌ها قفل شوند، خودرو یا کامیون به‌راحتی کنترل خود را از دست می‌دهد و احتمال سر خوردن یا واژگونی افزایش می‌یابد.

سیستم ABS با شناسایی وضعیت چرخ‌ها و تنظیم فشار ترمز، از قفل شدن آن‌ها جلوگیری می‌کند و باعث حفظ پایداری و قابلیت کنترل وسیله نقلیه می‌شود.

تاریخچه سیستم ترمز ABS

سیستم ترمز ABS (سیستم ترمز ضد قفل) برای اولین‌بار در سال 1978 به طور گسترده در خودروهای تولید انبوه به کار گرفته شد.

شرکت‌های مرسدس بنز و بوش به صورت مشترک این نوآوری مهم را معرفی کردند که برای نخستین‌بار به عنوان یک آپشن در مدل S-Class (W116) مرسدس بنز عرضه شد.

پیش از این، ایده‌ ترمز ضد قفل در سال 1929 برای هواپیماها ثبت اختراع شده بود و در دهه 1960 نیز برای هواپیماها و خودروهای مسابقه‌ای توسعه یافته بود.

اما معرفی آن در خودروهای سواری توسط مرسدس بنز، نقطه عطفی در فراگیر شدن این فناوری ایمنی بود.

سیستم ترمز ABS برای اولین‌بار در سال‌های 1975 تا 1976 در کامیون‌های سنگین در آمریکا مورد استفاده قرار گرفت.

هدف از این اقدام، کاهش تصادفات ناشی از از دست دادن پایداری کامیون‌ها، به ویژه در جاده‌های لغزنده بود.

این استفاده در کامیون‌ها، پیش از فراگیر شدن سیستم ABS الکترونیکی در خودروهای سواری در سال 1978 بود.

سیستم ترمز ABS کامیون‌

کامیون‌ها به دلیل وزن بسیار بالا، نیاز به ترمزهای قدرتمند و قابل‌اطمینانی دارند. در ترمزگیری شدید یا در شرایط لغزنده، قفل شدن چرخ‌ها می‌تواند منجر به سر خوردن کامیون، آسیب به بار، تصادف با وسایل نقلیه دیگر یا حتی واژگونی شود. 

وجود سیستم ترمز abs کامیون باعث توزیع هوشمند فشار ترمز در هر چرخ شده و مانع از قفل شدن چرخ‌ها می‌شود. در نتیجه، کامیون با حفظ تعادل، بهتر در مسیر باقی می‌ماند.

سیستم ترمز ABS برای تولید اکثر کامیون‌ها در بسیاری از کشورها و مناطق جهان از جمله ایران اجباری است.

الزام به نصب ای بی اس در وسایل نقلیه سنگین (شامل کامیون‌ها و اتوبوس‌ها) حتی گاهی زودتر از خودروهای سواری اتفاق افتاد.

در ایالات متحده آمریکا نصب ABS برای وسایل نقلیه سنگین (کامیون‌ها و اتوبوس‌ها) از سال 1997 اجباری شده است.

در اتحادیه اروپا (EU) هم ABS برای تمام وسایل نقلیه تجاری جدید (از جمله کامیون‌ها و اتوبوس‌ها) از سال 2004 به بعد اجباری است.

در ایران هم از حدود سال 2010 تمامی کامیون‌ها و اتوبوس‌های تولید جدید یا وارداتی موظف به داشتن سیستم ترمز ای بی اس هستند.

عملکرد ترمز ABS کامیون‌

سیستم ترمز ABS کامیون‌ چگونه کار می‌کند؟
عملکرد این سیستم بر پایه تشخیص قفل شدن چرخ‌ها، تحلیل داده‌های سرعت، تنظیم فشار ترمز و بازیابی کنترل است.

این فرآیند به صورت کاملاً خودکار انجام می‌شود:

1- جمع‌آوری اطلاعات از چرخ‌ها: هر چرخ کامیون دارای سنسور سرعت است که به‌طور مداوم سرعت چرخش را اندازه‌گیری می‌کند و به واحد کنترل الکترونیکی (ECU) ارسال می‌کند.

2- تشخیص خطر قفل شدن چرخ: اگر یکی از چرخ‌ها نسبت به دیگر چرخ‌ها ناگهان سرعتش کاهش یابد یا متوقف شود، ECU این وضعیت را به‌عنوان خطر قفل شدن تشخیص می‌دهد.

3- واکنش خودکار سیستم: با دریافت این هشدار، سیستم ABS بلافاصله فشار هیدرولیکی یا بادی واردشده به ترمز همان چرخ را کاهش می‌دهد تا از قفل شدن جلوگیری کند.

4- تنظیم مجدد فشار ترمز: پس از بازگشت چرخ به حالت چرخش عادی، فشار ترمز دوباره افزایش می‌یابد. این چرخه (کاهش و افزایش فشار) چندین بار در ثانیه تکرار می‌شود.

5- هماهنگی با ترمز بادی: در کامیون‌هایی که از سیستم ترمز پنوماتیک استفاده می‌کنند، ABS باید با سیستم هوای فشرده هم‌زمان عمل کند تا فشار مناسب به چرخ‌ها وارد شود.

6- کنترل در شرایط ویژه: در جاده‌های کوهستانی، مرطوب، یخ‌زده یا هنگام حمل بار سنگین، عملکرد دقیق ABS از انحراف یا سر خوردن کامیون جلوگیری می‌کند و پایداری مسیر حفظ می‌شود.

 

مدار ترمز ABS

زمان واکنش ترمز ABS کامیون

ترمز ABS کامیون‌ در کسری از ثانیه وارد عمل می‌شود. به‌محض تشخیص احتمال قفل شدن چرخ، فرمان کاهش فشار ترمز صادر شده و با از بین رفتن خطر، فشار مجدداً تنظیم می‌شود.

این فرآیند آن‌قدر سریع انجام می‌شود که راننده حتی متوجه مراحل آن نمی‌شود، اما نتیجه آن، توقف ایمن و حفظ کنترل وسیله نقلیه است.

مزایای سیستم ترمز ABS کامیون‌

سیستم ترمز abs کامیون در مقایسه با مدار ترمز‌های قدیمی مزیت‌های پرشماری دارد که از بین آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:

1- جلوگیری از قفل شدن چرخ‌ها: در ترمزهای ناگهانی، چرخ‌ها قفل نمی‌شوند و کامیون بدون لغزش متوقف می‌شود.

2- افزایش کنترل وسیله نقلیه: راننده در شرایط بحرانی هم می‌تواند مسیر را اصلاح کند و کامیون را هدایت کند.

3- کاهش فاصله ترمزی: در جاده‌های خشک یا مرطوب، ABS باعث توقف سریع‌تر می‌شود.

4- پایداری بیشتر کامیون در پیچ‌ها: با توزیع فشار مناسب بین چرخ‌ها، کامیون در پیچ‌ها یا مسیرهای لغزنده تعادل خود را حفظ می‌کند.

5- افزایش عمر سیستم ترمز: با کاهش اصطکاک شدید و جلوگیری از قفل شدن، ترمزها دیرتر فرسوده می‌شوند.

6- کاهش تصادف: ایمنی بیشتر در ترمزگیری باعث کاهش حوادث در شرایط اضطراری می‌شود.

7- ایمنی بار و سرنشینان: کامیون‌های باربری که ABS دارند، خطر آسیب به بار یا راننده را در هنگام ترمزگیری شدید کاهش می‌دهند.

کاربردهای سیستم ترمز ABS کامیون

سیستم ترمز ABS کامیون‌ به طور گسترده در انواع وسایل نقلیه سنگین به‌کار می‌رود، از جمله:

• کامیون‌های باری بین‌شهری و ترانزیتی
• اتوبوس‌های مسافربری شهری و بین‌شهری
• کامیونت‌ها و وانت‌های سنگین
• تریلرها و نیم‌تریلرها
• خودروهای خدماتی مانند آتش‌نشانی و حمل زباله

مکان‌های مورد استفاده پرکاربرد ترمز ABS کامیون

سیستم‌های مجهز به ABS در شرایط پر خطر که ریسک رانندگی بالاتر است، اهمیت خود را بیشتر آشکار می‌سازند مانند:

• جاده‌های بین‌شهری و بزرگراه‌ها
• مسیرهای کوهستانی، پرشیب و لغزنده
• مناطق مرطوب، برفی یا بارانی
• بنادر، پایانه‌های باربری و پارکینگ‌های سنگین

کامیون‌های دارای ABS در ایران 

طبق دستورالعمل‌های سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای ایران، نصب سیستم ABS از سال 1393 به بعد برای تمامی کامیون‌های تولید داخلی و وارداتی اجباری شد.

شرکت‌هایی مانند ولوو، اسکانیا، بنز، فوتون، داف و ایران‌خودرو دیزل کامیون‌های خود را به سیستم ABS مجهز کرده‌اند.

مقایسه ABS با سیستم AEBS

با پیشرفت سریع تکنولوژی در دهه‌های اخیر، نسل جدید سیستم ترمز (Advanced Emergency Braking System) AEBS به سرعت در حال فراگیر شدن و حتی جایگزین شدن با مدارهای ABS است.

AEBS در سال‌های اخیر و با پیشرفت‌های چشمگیر در فناوری‌های سنسوری (رادار، دوربین و ..) و افزایش تمرکز بر ایمنی فعال، به سرعت رایج شده و در حال تبدیل شدن به یک استاندارد در صنعت خودرو است.

هر دو این‌ها، سیستم‌های ایمنی حیاتی در خودروها و به خصوص کامیون‌ها هستند، اما در هدف، نحوه عملکرد و سطح خودمختاری تفاوت‌های اساسی دارند.

به زبان ساده:

• ABS یک سیستم ترمز واکنشی است که به شما کمک می‌کند در حین ترمزگیری شدید، کنترل فرمان را از دست ندهید و از قفل شدن چرخ‌ها جلوگیری می‌کند.
• AEBS یک سیستم پیشگیرانه و خودکار است که به شما کمک می‌کند از تصادفات جلوگیری کنید یا شدت آن‌ها را کاهش دهید، حتی اگر راننده واکنشی نشان ندهد.

به عبارتی AEBS یا سیستم ترمز اضطراری پیشرفته با استفاده از رادار و دوربین موانع پیش رو را شناسایی کرده و در صورت بی‌توجهی راننده، به‌طور خودکار اقدام به ترمز می‌کند.

به بیان دیگر، سیستم ترمز ABS واکنش در برابر خطر است در حالی که AEBS پیش‌بینی و پیشگیری از برخورد را ممکن می‌سازد.

معایب سیستم ترمز ABS کامیون

با وجود مزایای ذکر شده برای سیستم ترمز ضدقفل، به جهت پیچیدگی سیستم و تکنولوژی بالای به کار رفته در آن، در مقایسه با نسل قبلی سیستم ترمز ضعف‌هایی هم دارد از جمله:

1- هزینه بالای نصب و تعمیرات

2- عملکرد کمتر مؤثر در جاده‌های شنی یا یخی شدید

3- نیاز به نیروی متخصص برای سرویس و تعمیر

4- عادت نکردن برخی رانندگان به واکنش متفاوت پدال ترمز

با این حال عمده موارد ذکر شده را نمی‌توان به عنوان معایب این سیستم در نظر گرفت و شاید دقیق‌تر این باشد که مانند تمامی سیستم‌های پیشرفته، سیستم ABS هم در کنار امکانات بیشتر، پیچیدگی بیشتر را هم به همراه دارد.

مشکلات رایج در سیستم ترمز ABS کامیون

برخی از رایج‌ترین ایرادهای سیستم ضد قفل کامیون‌ها به این شرح است:

• خرابی یا آلودگی سنسورهای سرعت چرخ
• قطع اتصال الکتریکی بین سنسورها و ECU
• خرابی واحد کنترل ABS
• وجود هوا در سیستم ترمز
• روشن شدن چراغ هشدار ABS در پشت آمپر

نگهداری صحیح از سیستم ترمز ABS کامیون

ترمز ABS کامیون به عنوان یک فناوری حیاتی، نقش مهمی را در حفظ ایمنی و پایداری کامیون‌ها، به ویژه در شرایط ترمزگیری اضطراری ایفا می‌کند.

عملکرد صحیح این سیستم پیچیده، مستلزم رعایت دقیق و مستمر الزامات نگهداری  است.

برخی از نکات کلیدی در تعمیر و نگهداری این سیستم به این شرح است:

1- بازبینی منظم سنسورهای چرخ‌ها

2- بررسی عملکرد صحیح واحد ECU

3- سرویس دوره‌ای سیستم ترمز و تخلیه کامل هوا

4- چک کردن سیم‌کشی و اتصالات الکترونیکی

5- استفاده از دستگاه دیاگ برای شناسایی خطاهای احتمالی

اجزای ترمز ABS در ماشین‌های سنگین

عملکرد صحیح سیستم ضدقفل یا همان ای بی اس در کامیون‌ها، حاصل هماهنگی مجموعه‌ای از قطعات مکانیکی و الکتریکی و الکترومکانیکی است.

سوپاپ های برق و باد یا شیرهای الکترومکانیکی، از اجزای مهم این سیستم در کامیون‌ها و تریلرها به شمار می‌روند. به همین جهت کیفیت ساخت این سوپاپ‌ها از جمله ABS چرخ جلو و سوپاپ ABS دوقلو تریلی، در کارایی سیستم ترمز بسیار مهم است.

طراحی سوپاپ‌های ABS توسط معتبر ترین شرکت‌های عرصه سوپاپ‌های پنوماتیک مانند وابکو و کنور انجام می‌شود. با این حال در هنگام تعویض این قطعات در فرآیند تعمیر و نگهداری، توجه به برند کالای جایگزین شده و کیفیت آن اهمیت فراوانی دارد.

مجموعه سنگین لند انواع سوپاپ‌های اصلی و چینی سیستم ABS را با بهترین کیفیت و گارانتی شرکتی عرضه می‌نماید.

سخن پایانی

سیستم ترمز ABS کامیون‌ یکی از حیاتی‌ترین فناوری‌ها در ایمنی جاده‌ای کامیون‌هاست. این سیستم با حفظ پایداری، جلوگیری از قفل شدن چرخ‌ها و افزایش کنترل، باعث کاهش تصادفات و افزایش عمر ترمزها می‌شود.

آشنایی با عملکرد و نگهداری آن برای رانندگان، تعمیرکاران و مدیران حمل‌ونقل امری ضروری است. با پیشرفت‌هایی مانند AEBS، آینده حمل‌ونقل جاده‌ای به‌سمت هوشمندسازی و ایمنی بیشتر حرکت می‌کند.